Seymour Papert – naukowiec, praktyk, wielki przyjaciel dzieci. Marzyciel, kt贸ry m贸wi艂 o tym, 偶e wkr贸tce ka偶de dziecko b臋dzie mia艂o dost臋p do swojego w艂asnego komputera (lata 60. XX wieku - oczywi艣cie sporo os贸b si臋 z niego 艣mia艂o...) i trzeba jak najszybciej przygotowa膰 to pokolenie na rewolucj臋 cyfrow膮. Nauczyciel i mistrz Mitchela Resnicka - tw贸rcy uwielbianego przez nas Scratcha. Na podstawie swojego g艂臋bokiego szacunku do dziecka, oraz przekonania, 偶e nie “dostaje” ono wiedzy, ale samo j膮 konstruuje, stworzy艂 osiem zasad edukacyjnego konstrukcjonizmu.
My艣l膮c o nadchodz膮cych 艢wi臋tach, naszych relacjach i czasie, kt贸ry sobie po艣wi臋camy, przysz艂o mi do g艂owy, 偶e przecie偶 te osiem idei, to wspania艂a podpowied藕 dla wszystkich rodzic贸w, kt贸rzy chc膮 by膰 bli偶ej swojego dziecka i m膮drze wspiera膰 je w rozwoju. Cho膰 pierwotnie odnosz膮 si臋 one do nauki nowych technologii, spr贸bujemy na nie spojrze膰 bardziej uniwersalnie.
Pierwsza zasada to
uczenie si臋 przez tworzenie. Papertowi chodzi艂o o to, 偶e najbardziej efektywna nauka, dokonuje si臋 w dzia艂aniu - i w zasadzie o tym samym mo偶emy powiedzie膰, maj膮c na my艣li nasz膮 relacj臋 z dzie膰mi! Ile razy przewr贸cili艣cie oczami, czekaj膮c cierpliwie, a偶 Wasza pociecha zapnie guziki, dopasuje but do odpowiedniej nogi albo nabije na widelec zielony groszek? Ile niezbyt przyjaznych my艣li przetoczy艂o si臋 przez Wasze g艂owy, kiedy po raz setny musieli艣cie sprz膮ta膰 po pierwszych samodzielnych posi艂kach, k膮pielach i zabawie swojego dziecka? Je艣li wiele – to wspaniale! To znaczy, 偶e dali艣cie mu t臋 niezb臋dn膮 przestrze艅 do rozwoju. Tu – to tylko moja intuicja – Papert spotyka inn膮 wielk膮 pedago偶k臋 - Mari臋 Montessori, kt贸rej naczeln膮 my艣l膮 sta艂o si臋 has艂o dziecka “pom贸偶 mi to zrobi膰 samemu”. B膮d藕my przewodnikami, umo偶liwiajmy, obserwujmy, stwarzajmy warunki. Nie wyr臋czajmy, nie zabraniajmy samodzielno艣ci.
W drugiej zasadzie nie spos贸b uciec przed nowymi technologiami, brzmi ona bowiem:
technologia jako tworzywo. Papertowi chodzi w niej o to, 偶e dziecko powinno si臋 styka膰 z technologi膮 zawsze w kontek艣cie jakiego艣 innego dzia艂ania. Niestety – bardzo cz臋sto w relacji dziecko-technologia, s膮 tylko te dwie strony – nie ma miejsca na tw贸rczo艣膰, pasje, o nauce nie wspominaj膮c. Bardzo cz臋sto to my, jako rodzice, prezentujemy technologi臋 g艂贸wnie jako 藕r贸d艂o rozrywki, jako rzecz atrakcyjn膮 sam膮 w sobie (i niech rzuci kamieniem ten, kto nigdy si臋 tym nie ratowa艂...). Warto jednak – bez oceniania i wyrzut贸w sumienia – nawet w sytuacjach, w kt贸rych technologia nas ratuje (a nie zna takich tylko ten, kto nie musia艂 robi膰 dwulatce nebulizacji...) - pokazywa膰, 偶e to tylko narz臋dzie: do tego, 偶eby stworzy膰 rysunek, film, 偶eby dowiedzie膰 si臋 czego艣 o tym samochodzie, o kt贸rym dziecko opowiada od tygodnia, o dziobaku, kt贸ry od wczoraj jest jego ulubionym zwierz臋ciem i tak dalej. I najwa偶niejsze - w pierwszych kontaktach - b膮d藕my razem, pokazujmy, 偶e my te偶 u偶ywamy technologii jako narz臋dzia: kalendarza, notatnika, latarki, mapy...
Zasada trzecia mo偶e powodowa膰 palpitacje serca, poniewa偶 Papert m贸wi w niej o
ostrej zabawie - maj膮c na my艣li to, 偶e zadania jakie dajemy naszym dzieciom nie powinny by膰 zbyt 艂atwe - musi w nich by膰 wyzwanie. Jak w edukacji, tak i w 偶yciu. Cho膰 pewnie ka偶dy rodzic poczu艂 nag艂y przyp艂yw adrenaliny widz膮c swoje dziecko na drabinie, jestem pewna, 偶e pod spodem by艂a ca艂a masa dumy i przekonania, 偶e dziecko sobie poradzi. W tej zasadzie chodzi te偶 o to, 偶eby zwraca膰 uwag臋 na to, czy dziecko ma satysfakcj臋 z podejmowanych przez siebie aktywno艣ci. By膰 mo偶e ten kurs wspinaczkowy nie jest ju偶 偶adn膮 zabaw膮, tylko ostrym, wyczerpuj膮cym treningiem? Mo偶e te zabawki, kt贸re miesi膮c temu wci膮ga艂y dziecko na d艂ugie minuty, ju偶 nie stanowi膮 dla niego 偶adnej zagadki? Obserwujmy i spr贸bujmy dawa膰 to, co jest wyzwaniem, ale cieszy i motywuje. No i oczywi艣cie - w granicach rozs膮dku - pozw贸lmy czasem podj膮膰 naszemu dziecku ryzyko.
Papert, w swojej czwartej idei, nak艂ania do tego aby
uczy膰 jak si臋 uczy膰. W edukacyjnym kontek艣cie oznacza to przede wszystkim spojrzenie dziecka na swoj膮 w艂asn膮 艣cie偶k臋 zdobywania wiedzy i wzi臋cie odpowiedzialno艣ci za ten proces. Oczywi艣cie - o takim dzia艂aniu mo偶emy m贸wi膰 dopiero w pewnym wieku, jednak ta zasada pokazuje, 偶e warto spogl膮da膰 z w艂asnym dzieckiem troch臋 “z g贸ry”, na to co je spotyka – i nie dotyczy to tylko nauki! Warto rozmawia膰 o tym, jak dziecko prze偶ywa r贸偶ne sytuacje, co jest dla niego wa偶ne, trudne, motywuj膮ce, zniech臋caj膮ce. Dzieci – wbrew temu co si臋 czasem wydaje nam - doros艂ym, maj膮 do艣膰 rozbudowan膮 samo艣wiadomo艣膰. Cz臋sto niestety t艂amsimy j膮, wmawiaj膮c im jak si臋 czuj膮, czy s膮 g艂odne, czy im zimno... Uczmy nasze dzieci, jak samodzielnie si臋 uczy膰 - nie tylko w szkole.
Daj sobie czas – tak brzmi pi膮ta zasada i wed艂ug Paperta oznacza po prostu umiej臋tno艣膰 oszacowania ile czasu b臋dziemy potrzebowa膰 na dan膮 aktywno艣膰 – z wa偶nym zastrze偶eniem – 偶eby nie p臋dzi膰 na si艂臋. Pewnie wi臋kszo艣膰 z Was doskonale zna t臋 sytuacj臋 – jest rano, wszyscy s膮 艣rednio wyspani, 艣rednio spakowani, 艣rednio ubrani i 艣rednio po 艣niadaniu, a zegar nieub艂aganie tyka i trzeba wychodzi膰 natychmiast. Cho膰 z edukacyjnym wymiarem dawania sobie czasu 艂膮czy si臋 to bardzo lu藕no – warto mie膰 na uwadze warto艣膰 „zwolnienia”. Oczywi艣cie, kiedy musimy dotrze膰 gdzie艣 na okre艣lon膮 godzin臋, to bardzo trudne – ale jest pewnie sporo miejsc, gdzie nasz po艣piech bywa na wyrost. Dawanie czasu, to te偶 nie przy艣pieszanie niczego w rozwoju dziecka – cz臋sto patrzymy – zw艂aszcza na te bardzo ma艂e – i marzymy sobie: kiedy zacznie m贸wi膰, kiedy zacznie chodzi膰? Potem pewnie: kiedy zacznie samodzielnie zasypia膰, sprz膮ta膰, gotowa膰? Warto da膰 czas, pozwoli膰 sobie czeka膰, pozwoli膰 dojrzewa膰, rozwija膰 si臋 – we w艂asnym tempie.
Sz贸sta zasada – cho膰 w dzisiejszych czasach pewnie niezbyt popularna – dla mnie chyba jedna z najwa偶niejszych, brzmi:
nie ma sukcesu bez niepowodze艅. Jest tutaj kilka w膮tk贸w – po pierwsze ten bardzo oczywisty – nauczenie naszego dziecka, 偶e rzeczy du偶e, prawdziwie satysfakcjonuj膮ce, nigdy nie przychodz膮 do nas ot, tak. Nauka jazdy na rowerze okupiona jest przewa偶nie wieloma siniakami – i nie znam dziecka, kt贸re wsiad艂oby na rower i po prostu od razu pojecha艂o przed siebie. Po drugie – mo偶emy uczy膰 nasze dzieci, 偶e nie tylko sukcesy s膮 w 偶yciu wa偶nymi lekcjami. 呕e r贸wnie wa偶ne, a mo偶e nawet wa偶niejsze – s膮 pora偶ki. Nauczy膰 dziecko, 偶e pora偶ka nie musi wi膮za膰 si臋 z kar膮, wyrzutami sumienia i smutkiem. Po trzecie – to, co wyp艂ywa z tej lekcji, to wyzbycie si臋 l臋ku przed pora偶kami. Dzi臋ki temu nasze dzieci mog膮 by膰 bardziej pewne siebie, podejmowa膰 wi臋cej wyzwa艅, kierowa膰 si臋 swoim w艂asnym wewn臋trznym g艂osem, a nie kalkulacj膮, co pomo偶e unikn膮膰 kary i zdoby膰 nagrod臋.
Zasada si贸dma -
praktykuj sam, co zalecasz uczniom - 艂膮czy si臋 przede wszystkim z autentyczno艣ci膮. Bycie prawdziwym jest po prostu wa偶ne - bez wzgl臋du na to, o jakim kontek艣cie i roli spo艂ecznej m贸wimy. Autentyczny rodzic, to ten, kt贸ry nie musi m贸wi膰 dziecku “a teraz powiedz: dzi臋kuj臋, przepraszam” - bo sam dzi臋kuje i przeprasza. Dzieci szybciej ni偶 ktokolwiek wy艂apuj膮 nasze maski, to, 偶e m贸wimy w trzeciej osobie i chowamy si臋 za frazesami. Warto w tym kontek艣cie przemy艣le膰, czy zawsze jeste艣my sob膮 przy naszych dzieciach i czy im r贸wnie偶 na to pozwalamy.
Ostatnia zasada jest bardzo 艣ci艣le zwi膮zana z technologi膮 i brzmi:
najwa偶niejszym celem jest pos艂ugiwanie si臋 technologi膮 cyfrow膮 do uczenia si臋 teraz - ale my艣l臋, 偶e j膮 r贸wnie偶 mo偶emy potraktowa膰 nieco bardziej uniwersalnie. Po pierwsze - pomy艣lmy czym jest nasze “teraz” - czy faktycznie jeste艣my w nim obecni? Czy b臋d膮c z dzieckiem (i nie tylko, mo偶e r贸wnie偶 z sob膮 samymi) jeste艣my skupieni na tym, co si臋 wydarza? Mo偶e jeste艣 jeszcze w pracy i zastanawiasz si臋, co mog艂a艣 odpowiedzie膰 szefowej? A mo偶e w艂a艣nie Twoje my艣li posz艂y sobie ju偶 do jutra i my艣lisz o tym, jak powiedzie膰 wsp贸艂pracownikom o trudno艣ciach w projekcie. Kolejny raz pozwol臋 sobie podkre艣li膰 - to si臋 zdarza ka偶demu! Warto jednak mie膰 w g艂owie has艂o “teraz” i b臋d膮c - zw艂aszcza - z dzieckiem, powtarza膰 sobie je jak mantr臋.
We wszystkich pracach Paperta nauczyciel to kto艣, kto stwarza dziecku wspania艂e, przyjazne warunki do rozwoju, na pierwszym miejscu stawiaj膮c szacunek do ucznia oraz uznaj膮c jego autonomi臋. W takiej szkole dziecko mo偶e rozwija膰 skrzyd艂a: z pasj膮 poznawa膰 艣wiat, bez l臋ku si臋ga膰 po wyzwania. My艣l臋, 偶e wczytuj膮c si臋 w idee tego wielkiego pedagoga i metodyka – do czego mam nadziej臋 troch臋 Was zainspirowa艂 ten tekst - mo偶emy zacz膮膰 tworzy膰 t臋 przestrze艅 i takie warunki ju偶 od najm艂odszych lat, w naszych domach.
殴r贸d艂o grafiki: unsplash.com
